Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najostrzejszą postacią ingerencji sądu w wykonywanie tej władzy. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 111 przewiduje wyłączne przesłanki, których wystąpienie pozwala sądowi na pozbawienie władzy rodzicielskiej. Przedmiotowe przesłanki należy rozpatrywać oddzielnie w stosunku do każdego z rodziców – sąd może bowiem pozbawić władzy rodzicielskiej zarówno jednego rodzica jak i oboje rodziców.
Trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej
Jest to pierwsza wymieniona przez ustawodawcę przesłanka. Trwałą przeszkodę należy odróżnić od przemijającej przeszkody. Trwałość oznacza stan, który będzie trwał przez długi, niedający się ustalić czas – zwykle chodzi o długotrwały, wieloletni okres. Jako przykłady trwałej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej podaje się:
– długotrwały wyjazd rodzica za granicę,
– pobyt rodzica w zakładzie karnym,
– ciężka i przewlekła choroba, która uniemożliwia zajmowanie się dzieckiem.
Przeczytaj również: Czym jest dobro dziecka?
Nadużywanie władzy rodzicielskiej
Polega ono na najdrastyczniejszych formach przemocy fizycznej lub psychicznej w stosunku do dziecka. Chodzi tu m.in. o nadmierne karanie, wykorzystywanie dziecka do prostytucji lub do działalności przestępczej, rozpijanie dziecka, zmuszanie dziecka do wykonywania nadmiernej pracy, pozbawienie dziecka pieczy drugiego z rodziców (np. przez wywiezienie dziecka za granicę), uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych wobec dziecka.
Rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka
Ta przesłanka przejawia się w drastycznych i rażących przypadkach braku realizacji podstawowych obowiązków rodzicielskich, co skutkuje zagrożeniem dobra dziecka i jego prawidłowego rozwoju. Jako przykłady takich zachowań można podać porzucenie dziecka czy też dopuszczenie do przebywania dziecka w miejscach i okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia.
Przeczytaj również: Władza rodzicielska po rozwodzie
Utrzymywanie się przyczyn umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej
O ile wystąpienie wymienionych wyżej trzech przesłanek, obliguje sąd do pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej, o tyle czwarta przesłanka daje sądowi jedynie możliwość pozbawienia władzy. Chodzi tu o sytuację, w której pomimo udzielenia wcześniejszej pomocy przez sąd opiekuńczy, nie ustały przyczyny wymienione w art. 109 § 2 pkt 5 kro (piecza zastępcza). W takiej sytuacji, w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem, sąd ma prawo pozbawić rodzica (rodziców) władzy rodzicielskiej w celu ochrony dobra dziecka.
Przywrócenie władzy rodzicielskiej
Zgodnie z art. 111 § 3 kro, jeżeli ustaną wyżej wymienione przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd może (ale nie musi) przywrócić władzę rodzicielską.
Ewa Rybarczyk, Daniel Rybarczyk
Źródło:
– K. Gromek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2016
